Çek: Çek nedir ve çek nasıl yazılır?

Çek nedir?

Çek, bir ödeme aracı olup ticari faaliyetlerde yaygın olarak kullanılan kıymetli evrak niteliğinde bir KAMBİYO SENEDİdir. Bu senet, ticari işletme yada tacir tarafından yazılır. Söz konusu SENET, işletmenin çalıştığı bankadan alınır. Çek üzerinde yazılan ÇEK TUTARI, çekin türüne göre banka tarafından HAMİL olarak çeki bulunduran kişi ya da işletmeye ödenir.

Çek hesabı açan banka her bir yaprak için çek hesabında para olmasa dahi yaprak bedeli olarak belirlenen ödemeyi yapmak zorundadır.

Çek yaprağı bedeli 2023 yılı için 6.000 TL olarak belirlenmiştir.

Çek nasıl yazılır?

Çek yazabilmek için öncelikle bir çek defterine sahip olmak gerekir. Çek defteri ancak bankalarına temin edilebilir. Çek defteri alındığında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, çekin isme mi yoksa hamiline mi düzenleyeceğini belirlemektir.

Tacir çeki, hamiline düzenlenemeyecektir. Bu husus hakkınızda cezai işlem uygulanmasına sebebiyet verebilir.

Aşağıda çekin zorunlu unsurları belirtilerek çek üzerinde kontrol etmeniz gereken detaylar açıklanacaktır. Ardından örnek çek yaprağı ve çek örneği ile bu bilgiler pekiştirilmeye çalıştırılacaktır.

Çekin zorunlu unsurları nelerdir?

Çek Kelimesi

Denedin kambiyo senedi olarak kabul edilebilmesi için ÇEK kelimesinin yada senet yabancı dilde düzenlenmişse o dildeki karşılığının senette yer alması gerekir.

Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale

Çek, bono yani senetten farklı olarak birine şahsen ödeme yapmayı değil de bu ödemeyi muhatap bankanın gerçekleştirmesi için bir havale niteliğindedir.

Bankaya yöneltilen adi bir havale talimatının nitelikli hali olarak değerlendirilebilir.

Muhatap

Çekte alacaklının muhatabı bankadır. Senet bankaya ibraz edilir ve ödeme talebi bankaya yöneltilir.

Çekte Düzenlenme Tarihi

Düzenlenme tarihi de çekte yer alması gereken unsurlardan biri olup mutlaka çek üzerinde gün ay ve yıl olacak şekilde gösterilmelidir. Çek bir ödeme aracı olduğundan kural olarak çek için vade söz konusu değilse de uygulamada ileri tarihli çek düzenlenerek çekin vadelendirildiği görülmektedir.

Çekte Düzenlenme Yeri

Düzenlenme yeri de çekte açıkça gösterilmesi gereken unsurlardan biridir. Ancak çekte düzenlenme yeri bulunmadığı halde Düzenleyenin adresinin çekte bulunması durumunda da bu yer de düzenlenme yeri olarak kabul edilecektir.

Çekte Düzenleyenin İmzası

Düzenleyenin imzası da çekin zorunlu unsurlarından biridir.

Zorunlu şartları taşımayan çekler geçersiz olduğu için bankaya çek ibrazı sonucu ödenmez ve çek hakkında kambiyo takibi yapılamaz.

Çek örneği

Aşağıda genel bir çek örneği yer almaktadır.

Ciro edilmiş çek örneği

Ciro edilmiş çekin ön yüzü aynı olup arka yüzü aşağıda yazıldığı gibi düzenlenir ve imza altına alınır. Arka yüzdeki sıralı düzene ciro zinciri denir.

Çek hakkında diğer hususlar

Çek hususunda merak edilen diğer hususlar, karşılıksız çek ve hamiline çek, TAKASBANK ve Çek ibraz süresidir.

Karşılıksız çek nedir?

Karşılıksız çek, ödeme için muhatap bankaya ibraz edilen çekin karşılığı olan bedelin çek hesabında bulunmaması anlamına gelir. Hesapta yeterli para yoksa bu durum çek üzerine vurulan "karşılıksızdır" kaşesi ile tespit edilir. Çekin karşılıksız kalması halinde talep karşılığında yaprak bedeli banka tarafından ödenir.

Hamiline çek nedir?

Hamiline çek, çekin kimin adına ve alacağına karşılık düzenlendiğinin belirtilmemesidir. Çek başlangıçta hamiline olarak düzenlenebileceği gibi ciro yoluyla da hamiline çek haline getirilebilir.

Ciro edilmiş çek örneğinde "ödeyiniz" cümlesi ile yapılan son ciro ile çek hamiline çek vasfı kazanmıştır. Normalde çekte hak sahipliği ciro ve teslim ile geçmekte olup hamiline çek için teslim yeterlidir yani senet kimin elindeyse hak sahibi odur.

TAKASBANK ÇEK TAKAS SİSTEMİ NEDİR?

5941 sayılı  Çek Kanunu’nun  8 inci maddesinin  birinci fıkrası  çerçevesinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)’nın  Bankalararası Takas Odası (BTOM) bünyesinde yürütülmekte olan elektronik çek takası faaliyetlerinin başka bir kuruluş aracılığı ile yapılmasına karar verebileceği hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede; 09/06/2018 tarih ve 30446 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan  Çek Takas Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik ile Bankamız 02/07/2018 tarihinden geçerli olmak üzere çek takas ve mutabakat faaliyetlerinin yürütüleceği Kurum olarak kabul edilmiştir.

Takasbank Çek Takas Sistemi; Çek Takas Faaliyetleri Hakkında Yönetmeliğin 5 inci maddesi kapsamında çeklerin banka şubeleri arasında hesaben ödenmesini sağlamak amacıyla kurulmuş olup, takas, mutabakat işlemleri ve teminat yönetiminin yapılmasına aracılık etmeyi amaçlamaktadır.

Takas Süreci:

Bankaların gün içinde teslim aldıkları çeklere ait bilgiler ve görüntüler bir sonraki gün sabah saat 06:00 ‘ya kadar takas paketi ile Takasbank’a bildirilir.

Sabah 06:00’da bankalarca takas paketleri ile sisteme aktarılan çek bilgileri, provizyon işlemlerinin yapılması amacıyla Takasbank tarafından hazırlanan takas dağıtım paketi ile muhatap bankalara gönderilir.

Bankalar, takas dağıtım paketi ile iletilen bilgileri, ilgili takas gününde 06:00-17:45 saatleri arasında inceleyip iade paketleri ile Takasbank sistemine aktarır.  İade kapanışı sonrasında sistem tarafından iade dağıtım paketi ile iade çek bilgileri bankalara gönderilir. 

Çek ibraz süresi ne kadardır ve ibraz edilememesinin sonuçları nelerdir?

Çek, düzenlendiği yerde ödenecekse 10 günde muhatap bankaya ibraz edilmelidir.

Çekin keşide yeri ile ödeme yeri farklı yerlerde ise, ibraz süresi bir aydır.

Çekin keşide yeri ile ödeme yeri farklı kıtalarda ise, ibraz süresi, üç aydır.

Çekin süresinde ibraz edilmemesi halinde, kambiyo senedi olma vasfı kaybolur. Çeki elinde bulunduran alacaklı çekin ödenmemesi halinde kambiyo senetlerine özgü takip yoluna başvuru hakkını kaybeder sadece ilamsız takip yapılabilir.