Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Bilinmesi Gerekenler
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Nedir?
Bireysel başvuru, herkesin Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla başvurabileceği bir hak arama yoludur.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?
Bireysel başvuru, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nde (İçtüzük) belirtilen şartlara uygun biçimde ve bireysel başvuru formu kullanılarak resmî dilde yapılır.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formunu nereden temin edebilirim?
6/11/2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan İçtüzük değişikliğiyle bireysel başvuru formu yenilenmiştir. Başvuru formunun örneği, İçtüzük ekinde (EK-1) bulunmaktadır. Ayrıca Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yer almaktadır. Makalemiz ekinde Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Formu da PDF olarak yer almaktadır.
anayasa mahkemesi bireysel başvuru formu
.pdf
PDF dosyasını indir • 746KB
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formunda hangi bilgiler yer alır?
Başvuru formunda aşağıdaki hususlar yer alır:
a) Başvurucunun T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, cinsiyeti, uyruğu, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
b) Başvurucunun tüzel kişi olması hâlinde; Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası, unvanı, adresi ve tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı ve T.C. kimlik numarası, MERSİS numarasının bulunmaması hâlinde tüzel kişinin vergi numarası veya kayıtlı olduğu sicil ve numarası ile varsa telefon numaraları ve kayıtlı elektronik postaadresi.
c) Başvurunun;
1) Avukat vasıtasıyla yapılması hâlinde; avukatın adı, soyadı, kayıtlı olduğu baro ve sicil numarası, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
2) Avukat olmayan kanuni temsilci vasıtasıyla yapılması hâlinde;
kanuni temsilcinin T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, uyruğu, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
ç) Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.
d) Bireysel başvuru kapsamındaki güncel ve kişisel haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.
e) İhlal edildiği iddia edilen temel haklar ve bunlara ilişkin açıklamaların birbirleriyle ilişkilendirilerek ayrı ayrı yapılması.
f) Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların tarih sırasına göre yazılması.
g) Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih.
ğ) Başvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa buna dair açıklamalar.
h) Başvurucunun talepleri.
ı) Başvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir başka başvurusu varsa numarası.
i) Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri.
j) Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.
k) Başvurucunun veya avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzası.
l) Varsa İçtüzük’ün 73. maddesi kapsamında maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik tedbir talebi ve bunun gerekçeleri.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formuna eklenmesi gerekenler:
Başvuru formuna aşağıdaki belgelerin ya da onaylı örneklerinin eklenmesi zorunludur:
a) Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair mevzuata uygun belge.
b) Harcın ödendiğine dair belge.
c) Başvuru bizzat yapılmış ise başvurucunun kimliğini tespite yarar resmî belgenin onaylı örneği.
ç) Tüzel kişi adına kanuni temsilcinin başvurması hâlinde, başvuru tarihi itibarıyla temsile yetkili olunduğunu gösteren resmî belgenin onaylı örneği.
d) Nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge.
e) Başvuruda ileri sürülen hak ihlali iddialarını temellendirecek belgelerin onaylı örnekleri.
f) Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna ilişkin belgeler.
g) Olağan ve olağanüstü kanun yolu başvuru dilekçelerinin onaylı örnekleri.
ğ) Başvuru süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.
h) Adli yardım talebi varsa başvurucunun yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeler ile mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeler.
Başvurucu, İçtüzük’ün 59. maddesinin (3) numaralı fıkrasındaki belgeleri herhangi bir nedenle sunamaması hâlinde bunun gerekçelerini belirterek varsa buna ilişkin bilgi ve belgeleri başvuru formuna ekler. Mahkeme, mazereti kabul etmesi hâlinde ve gerekli gördüğü takdirde bu bilgi ve belgeleri resen toplar.
Anayasa Mahkemesi (AYM) Kimler Bireysel Başvuru yapabilir?
AYM'ye; Anayasa’da, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ve Türkiye’ nin taraf olduğu ek protokollerde, güvence altına alınan hakları ihlal edilen herkes, bireysel başvuru yapabilir. Özel hukuk tüzel kişileri ancak tüzel kişiliğe ait hakların ihlal edildiği iddiasıyla başvuru yapabilir. Kamu tüzel kişileri AYM'ye bireysel başvuru yapamazlar.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru nereye yapılır?
Bireysel başvurular, Anayasa Mahkemesine doğrudan müracaatla ya da mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Masrafı/ Harcı Ne Kadar?
Bireysel başvurular harca tabidir. 2023 yılı için harç miktarı 2.220,60 TL’dir. Başvuru formuna harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi zorunludur.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru nasıl takip edebilirim?
Başvurunun kayda alındığı ve başvuru numarası Anayasa Mahkemesince başvurucuya bildirilmektedir. Daha sonra yapılacak yazışmalar, bildirilen bu başvuru numarası üzerinden yürütülür. Başvurunun aşamaları e-Devlet sistemi üzerinden takip edilebilir. Anayasa Mahkemesince başvurunun idari yönden reddine, kısmen/tamamen kabul edilemezliğine ya da esasına ilişkin olarak verilen kararlar başvurucuya tebliğ edilir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Bazı Temel Haklar
Bireysel başvuru hakkının kullanılabilmesi için Anayasa Mahkemesi'ne yapılan başvuruda, iddia edilen hak ihlalinin hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hem de Türkiye Cumhuriyeti Anayasası tarafından aynı anda güvence altına alınmış olması gerekmektedir. İşte bu kapsamda, bireysel başvuruya konu edilebilecek hak ve özgürlükler arasında şunlar bulunmaktadır:
Yaşam Hakkının İhlali:
Anayasa'nın 15. maddesine göre, kişinin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma hakkı vardır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi de yaşam hakkını koruma altına almıştır. Bu hak, kişinin kasten ve hukuka aykırı şekilde hayatının sona erdirilmesi, ölüme sebebiyet verecek tehditlere karşı önlemlerin alınmaması veya etkili bir soruşturmanın yapılmaması gibi durumları kapsar.
İşkence Yasağının İhlali:
Anayasa'nın 17. maddesine göre, hiç kimseye işkence ve eziyet edilemez. İşkence; fiziksel, manevi veya zihinsel acı ve ıstırap veren eylemleri içerir. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 3. maddesinde de güvence altına alınmıştır.
Kölelik ve Zorla Çalıştırmanın İhlali:
Anayasa'nın 18. maddesi, hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağını ve kölelik durumunda tutulamayacağını belirtir. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 4. maddesinde de yer almaktadır.
Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkının İhlali:
Anayasa'nın 19. maddesine göre, kişinin fiziki olarak serbestçe hareket edebilme hakkı vardır. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 5. maddesinde de düzenlenmiştir. Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlali, hukuka aykırı tutuklama, keyfi gözaltı ve adil olmayan mahkeme kararları gibi durumları içerir.
Adil Yargılanma Hakkının İhlali:
Anayasa'nın 36., 37. ve 38. maddeleri adil yargılanma hakkını düzenler. Bu hak, önceden belirlenmiş hukuk kuralları içinde tarafsız bir mahkeme tarafından yargılanma, makul sürede yargılama ve etkin bir savunma hakkını içerir.
Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesinin İhlali:
Anayasa'nın 15/2. maddesi, suçluluğun mahkeme kararıyla saptanmadıkça hiç kimsenin suçlu sayılamayacağını belirtir. Suç ve cezaların kanunilik ilkesi, suç işlendiği zamandaki yasal düzenlemelere uyulmasını içerir.
Özel Yaşam, Aile Yaşamı, Konut ve Haberleşme Hakkının İhlali:
Anayasa'nın 20., 21. ve 22. maddeleri, kişinin özel hayatının, aile yaşamının, konutunun ve haberleşme hakkının gizli olduğunu ve korunması gerektiğini belirtir. Bu haklar, belirli şartlar altında sınırlanabilir ancak keyfi müdahalelere karşı korunmalıdır.
Düşünce ve İfade Özgürlüğü Hakkının İhlali:
Anayasa'nın 25. ve 26. maddeleri, düşünce, kanaat ve ifade özgürlüğünü güvence altına alır. Ancak, bu haklar milli güvenlik, kamu düzeni, suç önleme gibi sebeplerle sınırlanabilir. Bu sınırlama demokratik, gerekli ve orantılı olmalıdır.
Din ve Vicdan Özgürlüğünün İhlali:
Anayasa'nın 24. maddesi, herkesin vicdan, din ve düşünce özgürlüğüne sahip olduğunu belirtir. Ancak, bu haklar devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünü ortadan kaldırma amacıyla kullanılamaz.
Bu hakların ihlali durumunda Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı kullanılabilir."
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Yolu ve Olağan Yargı Yollarının Tüketilmesi Şartı
Hakları ihlal edilen kişiler, idari ve yargısal yollarının tamamını tükettikten sonra AYM'ye bireysel başvuru yapabilirler. Yargısal yolların tüketilmesi şartı, olağan kanun yollarının tüketilmesi anlamına gelmektedir. Yargıtay ONAMA kararları ilgililere tebliğ edilmediği için çoğu kez bireysel başvuru süresi kaçırılmaktadır.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması
Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının kötüye kullanıldığının tespiti durumunda, mahkeme, yargılama giderlerinin dışında olmak üzere iki bin Türk Lirasını aşmayacak şekilde disiplin para cezasına hükmedebilir.
Anayasa Mahkemesi, 29/9/2016 tarihli ve 2014/9043 Nolu Cevdet GENÇ Kararı'nda, başvurucunun daha önce makul süreyi aşan bir yargılama nedeniyle bir başvuru yapmasına rağmen, aynı konuda tekrar başvuruda bulunurken bu konuya hiç değinmemesi sebebiyle bireysel başvuru hakkını kötüye kullandığına karar vermiş ve başvurucuya para cezası uygulanmasına hükmetmiştir.
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Üzerine Tedbir Kararı Verilmesi
Anayasa Mahkemesi, başvurucunun yaşama hakkının, maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlikenin varlığı durumunda, başvurunun esası hakkında karar verilmeden önce tedbir alınması amacıyla ilgili kişi ve kurumlara bilgi verme yetkisine sahiptir.
Mahkeme, başvurucunun talebi veya açıklamaları üzerine tedbir kararı alabileceği gibi, gerektiğinde kendi inisiyatifiyle de tedbir kararı verebilir. Ancak, bireysel başvuru sahibinin hak ihlalinin yol açtığı durumu açıklayarak tedbir talebinde bulunması, etkin bir inceleme için faydalı olacaktır.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurmadan önce koruma altındaki hak ve özgürlüklerin ihlali durumunda tüketilmesi gereken etkili bir iç hukuk yoludur. Bu nedenle başvurunun bir avukat tarafından yapılması önemlidir.